İş Yerinde Mobbing ve Eziyet Suçu Arasındaki İlişki

Giriş

İşyerlerinde yaşanan sistematik ve kasıtlı psikolojik baskı, çalışanların ruhsal ve mesleki sağlığını zedeleyen önemli bir problemdir. Bu durum, iş hukukunda işverenin yükümlülükleri ve işçilerin korunmasına ilişkin düzenlemeler çerçevesinde değerlendirilirken, ağır ve sistematik örneklerde ceza hukuku boyutuna da tabi tutulabilmektedir. Aşağıdaki çalışmada, mobbingin tanımı, temel unsurları, iş hukukundaki yeri ile Türk Ceza Kanunu kapsamındaki eziyet suçu arasındaki ilişki ortaya konulacaktır.

Mobbingin Tanımı ve Unsurları

Mobbing, iş yerinde bir çalışanın sistematik, kasıtlı ve sürekli olarak psikolojik tacize maruz bırakılması biçiminde tanımlanır. Yürürlükteki doktrin ve baro rehberlerinde öne çıkan temel özellikler şunlardır:

• Süreklilik ve Sistematiklik: Mobbing, tek seferlik bir davranış değil; belli bir süre boyunca defalarca tekrarlanan, çalışma ortamında sürekliliği bulunan bir taciz biçimidir.

• Kasıtlılık: İşveren veya üst düzey yöneticiler tarafından, çalışan üzerinde baskı kurma amacıyla gerçekleştirilen eylemler söz konusudur.

• Mağduriyet: Psikolojik baskı, mağdurun kişilik haklarına yönelik gerçek bir ihlal anlamına gelir; bu durum, mesleki itibar ve çalışma ortamı üzerindeki olumsuz etkilerle kendini gösterir.

• Güç Dengesizliği: Tacizi gerçekleştiren kişi veya kişiler, genellikle organizasyon içindeki hiyerarşik pozisyonları nedeniyle mağdura göre avantajlı konumdadır.

İlgili akademik çalışmalar, yukarıdaki unsurları mobbingin temel bileşenleri olarak tanımakta ve uygulamada tespit edilebilmesine yönelik kriterler sunmaktadır.

İş Hukuku Açısından Mobbing

İş hukukunda mobbing, doğrudan ayrı bir düzenleme olmamakla birlikte, işverenin çalışanları koruma yükümlülüğü kapsamında ele alınır.
4857 sayılı İş Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu’nun ilgili maddeleri, çalışanların kişilik haklarının korunmasına yönelik genel düzenlemeler içerir. Aşağıda bu çerçevedeki bazı hususlar yer almaktadır:

• İşverenin Koruma Yükümlülüğü: İşveren, iş yerinde ruhsal ve fiziksel sağlığı tehdit eden durumları engellemekle yükümlüdür. İşverenin, mobbing gibi sistematik taciz olaylarına karşı gerekli önlemleri almaması, ihmal teşkil eder.

• Fesih ve Tazminat Hakkı: Mobbing mağduru çalışan, iş yerindeki psikolojik baskı sonucu mesleki veya kişisel zarara uğradığını ispat edebilirse, haklı nedenle fesih hakkını kullanabilir ve uğradığı zararın tazminini talep edebilir.

• Yargıtay Yaklaşımında: Yargıtay kararlarında, işverenin mobbingin önlenmesi hususunda gereken özeni göstermemesi sebebiyle, işçilerin tazminat haklarının doğduğu yönünde yorumlar yer almaktadır. Bazı kararlarında, görev tanımının sistematik şekilde değiştirilmesi, mağdurun psikolojik zararı ve dışlanmaya uğraması mobbing kapsamına alınmıştır.

Mobbing ile Eziyet Suçu İlişkisi

Mobbing, esasen iş hukukunun tazminat ve fesih kapsamında değerlendirilen bir konudur. Ancak, çok ağır, sistematik ve mağdurda belirgin ruhsal zarar yaratan durumlarda, Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen eziyet suçu çerçevesinde de ele alınabilmektedir.

• Türk Ceza Kanunu Kapsamında Eziyet Suçu:
  TCK’nın 96. maddesinde yer alan eziyet suçu, insanın ruhsal veya bedensel bütünlüğüne yönelik, onurla bağdaşmayan sistematik davranışları kapsar. Mobbing uygulamalarında, özellikle iş yerinde yapılan zorlayıcı davranışların toplu halde mağduru acı içinde bırakması, cezai sorumluluğu doğurabilir.

• Değerlendirme Kriterleri:
  Akademik çalışmalar, TİHEK raporları ve YÖK tezleri, mobbing vakalarının ceza hukuku kapsamında ancak yeterince ağır ve sistematik örneklerde değerlendirilebileceğini ortaya koymaktadır. Özellikle, mağdurun ruhsal çöküş yaşaması ve iş yerindeki sistematik dışlanma biçimleri, eziyet suçu değerlendirmesinde dikkate alınan hususlardır.

• Uygulamadaki Zorluklar:
  Ceza hukuku kapsamında mobbingin eziyet suçu olarak nitelendirilmesinde, delillerin toplanması, tanık ifadeleri ve mağdurun ruhsal durumunun objektif şekilde saptanması önemli yer tutmaktadır. Bu nedenle, çoğu durumda iş hukuku yollarıyla (tazminat ve fesih) çözüm arayışına gidilmekte, ancak eşsiz ve ağır vakalarda ceza hukuku devreye girmektedir.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Uygulamada mobbing iddialarıyla ilgili olarak, mağdurların karşılaştığı temel sorunlar şunlardır:

• Delil Temini:
  Mobbing vakalarında, çalışanın iddiasını ispat edebilmesi için e-posta yazışmaları, toplantı tutanakları, tanık beyanları ve performans raporları büyük önem taşımaktadır.

• İşyerinde Çözüm Yolları:
  Öncelikle iş yerinde iç çözüm mekanizmalarının işletilmesi; örneğin, insan kaynakları departmanına resmi şikâyet başvurusunda bulunulması ve şirket içi arabuluculuk süreçlerinin başlatılması önerilmektedir.

• Hukuki Mücadele:
  İş yerindeki mobbing iddialarının sonuçlandırılmasında, mağdurların iş mahkemelerine başvurarak iş hukuku kapsamında tazminat taleplerini sunmaları mümkündür.

• Cezai Boyut:
  Çok ağır ve sistematik mobbing örneklerinde, mağdurun uğradığı ağır ruhsal zararlar gözetilerek ceza davası açılması da düşünülebilir. Bu durumda, Türk Ceza Kanunu’ndaki eziyet suçu kapsamında değerlendirilmeye alınması gerekmektedir.

Sonuç

İşyerinde mobbing, çalışanların mesleki ve kişisel yaşamını ciddi şekilde etkileyen, işverenin görevlerini ihmal etmesi sonucu ortaya çıkan bir sorundur. Hem iş hukukunda hem de çok ağır ve sistematik vakalarda ceza hukuku kapsamında değerlendirilebilecek niteliktedir.

İşverenlerin, iş yeri ortamında psikolojik tacizi önleyici etkinliklere ağırlık vermesi; çalışanların ise haklarını korumak adına delil toplama ve hukuki yolları etkin biçimde kullanması gerekmektedir. Mobbing olaylarının tespiti ve değerlendirilmesinde, güvenilir baro rehberleri, akademik çalışmalar ve somut Yargıtay kararları önemli referans noktaları olarak öne çıkmaktadır.

Kaynakça

• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu. (2025, Mart 3). İş yerlerinde psikolojik tacizin (mobbing) önlenmesi konulu 2025/3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi hakkında basın açıklaması. https://www.tihek.gov.tr/is-yerlerinde-psikolojik-tacizin-mobbing-onlenmesi-konulu-2025-3-sayili-cumhurbaskanligi-genelgesi-hakkinda-basin-aciklamasi

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. (2025, Mart 6). Resmi Gazete (Sayısı: 2025/5). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2025/03/20250306-5.pdf YÖK Tez Merkezi.

Yazan ve Düzenleyen:

Av. Berk Özgen

İş Yerinde Mobbing ve Eziyet Suçu Arasındaki İlişki