Seri Muhakeme Usulü: Kapsam, İşleyiş ve Güncel Gelişmeler (CMK m.250)

Seri Muhakeme Usulü Nedir?

Seri muhakeme, soruşturma evresinde savcının teklifi üzerine şüphelinin müdafii huzurunda ve özgür iradesiyle kabul ettiği, hızlı sonuç alınmasını amaçlayan bir yargılama yoludur. 01.01.2020’den beri yürürlüktedir (CMK m.250). Temel ceza belirlendikten sonra yarı oranında indirim yapılır ve mahkeme talep edilenden daha ağır bir yaptırım kuramaz.

Hangi Suçlarda Uygulanır?

Kanunda sınırlı sayıda belirlenmiştir. TCK’daki bazı tipler (örneğin hakkı olmayan yere tecavüz, genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması, trafik güvenliğini tehlikeye sokma, parada sahtecilik, mühür bozma, resmî belgenin düzenlenmesinde yalan beyan, kumar için yer ve imkân sağlama, başkasına ait kimlik/kimlik bilgilerini kullanma) ile bazı özel kanun hükümleri kapsamda yer alır. 21.11.2024 tarihli değişiklikle 6136 sayılı Kanun yönünden kapsam daraltılmış, yalnızca 13/3 fıkrası seri muhakemeye elverişli bırakılmıştır.

Nasıl İşler?

Savcı, dosyada yeterli şüphe gördüğünde şüpheliye ve müdafiine usulün niteliğini anlatır ve hakları açıklanır. Şüpheli kabul ederse beyanı tutanakla alınır ve dosya aynı gün mahkemeye gönderilir. Mahkeme, şartlar oluşmuşsa talep edilen yaptırımdan daha ağır olmamak üzere hüküm kurar; şartlar yoksa dosya genel hükümlere döner.

Kimler ve Hangi Durumlarda Uygulanamaz?

Yaş küçüklüğü veya akıl hastalığı hâllerinde uygulanmaz. Suçun iştirak hâlinde işlenip şüphelilerden birinin kabul etmemesi ya da kapsam dışı bir suçla birlikte işlenmesi durumunda da bu yol kapalıdır. Şüpheliye ulaşılamıyorsa (yurt dışında olma, adreste bulunmama gibi) usul işletilemez.

Hak ve Güvenceler

Müdafi zorunludur ve kabul beyanı mutlaka müdafii huzurunda alınır. Şüpheli, iddianame düzenleninceye kadar kabulden vazgeçebilir. Usul tamamlanamazsa kabul beyanı ve bu aşamadaki belgeler sonraki soruşturma/kovuşturmada delil olarak kullanılamaz.

Güncel Gelişmeler

• Anayasa Mahkemesi’nin 21.04.2022 tarihli kararı, geçiş hükümlerindeki kısıtlamayı kaldırarak lehe usulün geçmişe etkili uygulanabilmesine imkân tanındı.

• 21.11.2024’te 6136 sayılı Kanun atfı daraltılmıştır. (Yalnızca 13/3).

• 05.11.2024’te AYM, “sağır ve dilsiz” ibarelerine dayalı kategorik dışlamayı iptal etti.
  
  Kaynakça:
  5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu. (2004). Resmî Gazete (Sayı: 25673, 17.12.2004).

  7188 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (2019, 24 Ekim). Resmî Gazete (Sayı: 30928).

  7331 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (2021, 14 Temmuz). Resmî Gazete (Sayı: 31541).

  7499 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (2024, 12 Mart). Resmî Gazete (Sayı: 32487).

  7533 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (2024, 28 Kasım). Resmî Gazete (Sayı: 32385).

  Ceza Muhakemesinde Seri Muhakeme Yönetmeliği. (2019, 31 Aralık). Resmî Gazete (Sayı: 30995, 4. mükerrer).

  Anayasa Mahkemesi. (2022, 21 Nisan). E.2020/87, K.2022/44. Karar.

  Anayasa Mahkemesi. (2024, 5 Kasım). E.2024/66, K.2024/188. Karar.

Yazan ve Düzenleyen

Av. Berk ÖZGEN