Vergi Hukuku Bağlamında Hesaba Elden Yatırılan Paraların Kayıt Dışı Hasılat Olarak Değerlendirilmesi

Giriş

Kurumların ve özel sektörün finansal işlemlerinde nakit hareketlerinin usulüne uygunluğu, vergi müfettişlerinin odak noktalarından biridir. Banka hesaplarına elden yatırılan paraların kaynağı, mükellefin ticari faaliyetleriyle ilişkisi ve bu paraların beyanda yer alıp almadığı; kayıt dışı hasılat iddiaları açısından büyük önem taşımaktadır. Özellikle son yıllarda vergi denetimlerinde, belge eksikliği nedeniyle mükelleflerin talep ve savunmaları ile vergi idaresinin tespitleri arasındaki uyuşmazlıklar, yargı mercilerinin kararlarıyla netlik kazanmaya başlamıştır.

Kayıt Dışı Hasılat Kavramı

Kayıt dışı hasılat, mükellefin, kazançlarını belgelendirmeden, defterlerine yansıtmadan elde ettiği gelir olarak değerlendirilmektedir. Vergi idaresi, banka hesaplarına elden yatırılan paraların kaynağını ispat edemeyen mükelleflerin, bu gelirleri kayıt dışı olarak nitelendirmesine dayalı tarhiyatlarda bulunmaktadır. Ancak, söz konusu paraların ticari faaliyetle ilişkilendirilip ilişkilendirilmediği, belgelerle ve açıklamalarla somutlaştırılması gerekmektedir.

Vergi Hukuku Perspektifinden Hesaba Elden Yatırılan Paralar

Bankanın işlemlerinde, paranın hesaba elden yatırılması, banka işlemlerinde "nakit giriş" olarak kayıtlansa da, bu tür işlemlerin detaylandırılmış belgelerle desteklenmesi zorunludur. Mükellef, elden yatırılan paraların hangi gelir kalemlerine ait olduğunu, ticari faaliyetten kaynaklanıp kaynaklanmadığını açıkça belgelemeli ve gelir beyanında bu paraların yer almasını sağlamalıdır. Aksi halde, vergi idaresi bu paraların açıklamasız olarak tutulduğu gerekçesiyle, kayıt dışı hasılat kapsamında inceleme başlatabilmektedir.

İspat Yükü İlkesi ve Vergi Usul Kanunu

Vergi Usul Kanunu (VUK) uyarınca, vergilendirmede ispat yükü temel bir ilkedir.

1. VUK’un İlgili Maddeleri

• VUK’un 3. maddesi, somut kayıt ve belgelerin esas alınarak vergi tespitinin yapılmasını öngörür.

“Vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti yemin hariç her türlü delille ispatlanabilir.” (Vergi Usul Kanunu, m. 3, b. (b), f. 2)

• Mükellefin, beyan ettiği gelirlerin kaynağını ve doğruluğunu belgelemekle yükümlü olduğu; aksi takdirde vergi idaresinin tespitlerine ağırlık verileceği vurgulanır.

2. İspat Yükünün Dağılımı

• Mükellef Tarafından Belgelenme: Mükellef, banka hesabına elden yatırılan paraların kaynağını, alındığı belge veya sözleşmelerle desteklemelidir.

• Vergi İdaresi Tarafından Somut Delil Gösterme: Vergi idaresi, bu paraların kayıt dışı olduğu yönündeki iddialarını somut tespit ve araştırma sonuçlarına dayandırmalıdır.
  Bu yaklaşım, çoğu yargı kararında ve özellikle Danıştay ile Bölge İdare Mahkemesi içtihatlarında da benimsenmiştir.

Yargı Uygulaması: İstanbul Bölge İdare Mahkemesi Kararı Örneği

İstanbul Bölge İdare Mahkemesi Dördüncü Vergi Dava Dairesi’nin 2022/3416 E., 2023/142 K. sayılı ve 13 Şubat 2023 tarihli kararı, banka hesabına elden yatırılan paraların değerlendirilmesinde önemli bir örnek teşkil etmektedir.

a. Kararın Özeti

• Konu ve İddialar: Davacı, banka hesabına elden yatırılan paraların mesleki faaliyetle ilişkili olduğunu ve bu paraların vergi beyannamesinde yer alması gerektiğini iddia etmiştir. Vergi idaresi ise, bu paraların belgelenmemiş, açıklaması yetersiz olduğundan dolayı kayıt dışı hasılat olarak değerlendirilebileceğini savunmuştur.

• Mahkeme Gerekçesi: Mahkeme, vergi inceleme elemanının bahsi geçen miktarın kayıt dışı olarak elde edildiğine dair somut bir tespitte bulunamaması nedeniyle cezalı tarhiyatta hukuka uygunluk bulunmadığını kabul etmiştir.

b. Kararın Hukuki Önemi

Bu karar, mükelleflerin banka hesaplarına elden yatırılan paraların kaynağına ilişkin delil ve belge düzenine daha fazla önem atfedilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Ayrıca, vergi idaresi tarafından dayandırılan kayıt dışı hasılat iddialarının, somut tespit ve delillerle desteklenmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri

1. Karşılaşılan Sorunlar

• Belge Eksikliği ve Zayıf Kayıt Tutma: Mükelleflerin, ticari gelirlerine ait banka işlemlerine ilişkin belgeleri eksik veya yetersiz tutmaları, takibe engel olmamaktadır.

• Tutarsız Beyanlar: Vergi beyannamelerinde paranın kaynağı ve niteliği arasında uyumsuzluk görüldüğünde, idare kayıt dışı gelir iddiasını güçlendirir.

• İspat Yükü Tartışması: Mükellef ve vergi idaresi arasında ispat yükünün dengeli dağılımı konusunda yorum farklılıkları yaşanabilmektedir.

2. Çözüm Önerileri

• Detaylı Belgelendirme: Mükelleflerin, tüm nakit işlemlerini ayrıntılı belge ve kayıtlarla desteklemesi gerekmektedir. İşlem fişleri, tapu, sözleşme veya fatura gibi belgelerin titizlikle dosyalanması önerilir.

• Profesyonel Destek: Vergi incelemeleri sırasında, mali müşavir veya vergi hukuku konusunda uzman avukatlardan destek alınması, mükellef haklarının korunmasında önem arz etmektedir.

• Uyumlu Beyan Hazırlama: Vergi beyannamelerinin, banka hesap hareketleriyle uyumlu ve tutarlı olması; açıklamalarla desteklenmesi, uyuşmazlık riskini azaltır.

Sonuç ve Tavsiyeler

Banka hesabına elden yatırılan paraların vergilendirilmesi, hem mükellef hem de vergi idaresi açısından büyük önem taşımaktadır.
Mükelleflerin;

• İşlemlerini belgelerle desteklemesi,

• Kayıtların düzenli tutulması,

• Uzman görüşü alarak savunmalarını güçlendirmesi,
  hem vergi incelemelerinde haklarını koruyacak hem de idarenin dayandığı kayıt dışı hasılat iddialarını zayıflatacaktır.

Vergi idaresinin somut delillerle desteklenmeyen iddialarının hukuka aykırı olduğunu göz önünde bulundurarak, benzer uyuşmazlıkların engellenmesi adına kurum içi düzenlemelerin ve bilgilendirici seminerlerin artırılması da faydalı olacaktır.

Kaynakça

-İstanbul Bölge İdare Mahkemesi Dördüncü Vergi Dava Dairesi 2016/3416 E., 2023/142 K.

-Vergi Usul Kanunu, 213 sayılı Kanun. Kabul tarihi: 04.01.1961. Resmî Gazete: 10.01.1961/10703. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr

Yazan ve Düzenleyen:

Av. Berk Özgen

Vergi Hukuku Bağlamında Hesaba Elden Yatırılan Paraların Kayıt Dışı Hasılat Olarak Değerlendirilmesi